Hajning ma’nosi: uning tarixi, marosimlari va boshqalar

Kirish

Har yili butun dunyo bo’ylab millionlab musulmonlar geografik chegaralardan tashqariga chiqadigan va ularni o’z e’tiqodlarining mohiyati bilan bog’laydigan muqaddas sayohatga otlanishadi. Ushbu sayohat Islomning beshta ustunidan biri bo’lgan yoki Islomning asosiy e’tiqodlari va amaliyotlari to’plami bo’lgan Haj deb nomlanadi. Notanishlar uchun haj Saudiya Arabistonidagi islom dinining vatani hisoblangan muqaddas Makka shahriga oddiy ziyorat qilishdan ko’proq narsadir. Bu chuqur ma’naviy va tarixiy ma’noga ega bo’lib, har tomonlama jismoniy va ma’naviy tayyorgarlikni talab qiladi. Ushbu keng qamrovli qo’llanmada biz Hajning ma’nosini chuqurroq o’rganamiz, uning ahamiyati, udumlari va ziyoratchilar hayotiga ta’sirini o’rganamiz.

Hajning ma’nosini tushunish

Haj ziyorati barcha qatlamlardan bo‘lgan musulmonlar tomonidan bajariladigan ma’naviy ziyoratdir. Bu Allohning (Xudo) irodasiga sadoqat, bo’ysunish va taslim bo’lish safaridir. Haj so’zining ma’nosi arabchada “ziyorat” deb tarjima qilinadi.

Aytganimizdek, u Islomning besh ustunidan biridir. Ushbu beshta ustunlar quyidagilardan iborat:

• Shahada (iymon kasbi), o’qiladigan ibora;
• Namoz (namoz), har kuni besh vaqt saharda, peshinda, peshin yarmida, quyosh botganda va qorong’udan keyin Makka tomonga qarab o’qiladi;
• Zakot (sadaqa) yoki mol-mulkining belgilangan qismini kam ta’minlanganlarga ehson qilish;
• Ramazon oyida yoki islom taqvimining to’qqizinchi oyida savm (ro’za) yoki ovqat va ichimlikdan o’zini tiyish; va nihoyat,
• Haj (ziyorat). Har bir musulmon, agar u jismonan va moliyaviy imkoniyatlarga ega bo’lsa, umrida kamida bir marta muqaddas sayohatni amalga oshirishi kutiladi. Musulmonlar hajning qisqaroq versiyasini ham, umra ziyoratini ham bajarishlari mumkin, bu haj mavsumi bundan mustasno, yilning istalgan vaqtida amalga oshirilishi mumkin.

Musulmonlar haj qilish orqali mag’firat so’rashlari va gunohlardan poklanishlari mumkinligiga ishonishadi. Muvaffaqiyatli amalga oshirilsa va Alloh rozi bo’lsa, xuddi ular dunyoga tug’ilgan kundagidek pok tug’ilgandek bo’ladi. Agar ular haj ziyoratini ado eta olmasalar, ularning o’rniga boshqa musulmonni hajga borish uchun tayinlashlari mumkin.

Haj tarixi

Hajning ma’nosi va ma’naviy ahamiyati uning tarixida chuqur ildiz otgan.

Haj marosimlari Ibrohim payg’ambar (shuningdek, Ibrohim nomi bilan ham tanilgan) va uning oilasi davriga borib taqaladi va bu ularning Allohga bo’lgan sobit iymonlari va bo’ysunishlarining yodgorligiga aylanadi. Haj orqali imonlilar Ibrohim payg’ambar, uning rafiqasi Hojar va ularning o’g’li Ismoilning boshidan kechirgan voqealarni jonlantirib, Allohga va Uning amrlariga sodiqliklarini yana bir bor tasdiqlaydilar.

Muhammad payg’ambar eramizning 628 yilida yagona haj ziyorati chog’ida Haj marosimlarini rasmiylashtirgan. Yuqorida aytib o’tilganidek, ko’pgina marosimlar, Alloh Ibrohimni sinovdan o’tkazgan quyidagi holatlar atrofida aylanadi.

Alloh taolo Ibrohimga xotini Hojarni (shuningdek, Hojar yoki Hojira deb atalgan) va ularning o’g’li Ismoilni (Ishomil nomi bilan ham mashhur) Ka’ba yaqinidagi sahroda qoldirishni buyurdi. Ka’ba Makkadagi al-Masjid al-Harom nomi bilan tanilgan Ulug’ masjidning markazidagi tosh inshootdir. U Islomdagi eng muqaddas qadamjo bo’lgan Allohning uyi ekanligiga ishoniladi va butun dunyodagi musulmonlar ibodatlarini yo’naltiradigan markaz bo’lib xizmat qiladi.

Hajar va Ismoilning ovqati va suvi tugagach, Hajar Ismoilni qo‘yib, yordam so‘rab Safo va Marva tepaliklariga yugurib chiqdi. U umidsizlikka tushib, qichqirdi va ularni qo’llab-quvvatlagan Zamzam deb nomlangan mo”jizaviy buloq paydo bo’ldi. Zamzam asrlar davomida Makkani muqaddas va ardoqli maskan sifatida barpo etadi.

Ibrohim alayhissalomning hayotidagi yana bir misol, Alloh taolo unga Ismoilni qurbon qilishni buyurganidir. Yo’lda Iblis (shayton) Ibrohimni Allohga itoatsizlikka vasvasaga solmoqchi bo’lgan deb ishoniladi. Bugungi kunda Makka tashqarisidagi sahroda joylashgan Jamaratda uchta katta ustunlar bu vasvasalar sodir bo’lgan joyni ko’rsatib turibdi. Ibrohim Ismoil alayhissalomni qurbon qilmoqchi bo‘lganida, Alloh uning o‘rniga qurbonlikka bir qo‘chqor beradi.

Haj mavsumi qanday belgilanadi

Haj sanalari har yili hijriy taqvim deb ham ataladigan islomiy qamariy taqvim asosida belgilanadi. Bu arab taqvimi boʻlib, 12 qamariy oydan iborat (Muharram, Safar, Rabiʼul-avval, Rabiʼ al-Soniy, Jumado al-avval, Jumado al-Sani, Rajab, Shaʼon, Shaʼvon ha, va Zulhijja) yili 354 yoki 355 kun.

Hijriy va Grigoriy taqvimi o’rtasidagi asosiy farq – bu dunyoning boshqa qismlarida qo’llaniladi – hijriy taqvim oyga, milodiy taqvim esa quyoshga asoslangan. Yangi oy har bir hijriy oyning boshlanishini, yarim oy esa oyning oxirini bildiradi.

Haj odatda yilning oxirgi oyi Zulhijjaning 8-dan 12-kunigacha bo’lib o’tadi. Shuning uchun haj sanalari har yili bir oz farq qiladi, chunki bu oyning ko’rinishiga, shuningdek, oy taqvimiga bog’liq. An’anaga ko’ra, yarim oyni aniqlash va oyning oxirini belgilash uchun tungi osmonni kuzatishga bag’ishlangan musulmon hokimiyatlari mavjud.

Haj sanalari e’lon qilingandan so’ng, Saudiya Arabistoni rasmiylari va butun dunyo bo’ylab ziyoratchilar muqaddas marosimlarni bajarish uchun Makkaga borishga tayyorgarlik ko’rishadi.

Haj marosimlari

Haj haj mavsumida bir necha kun davomida bajariladigan bir qator marosimlardan iborat bo’lib, ularning har biri o’z ahamiyatiga ega. Umuman olganda, bu marosimlar hajning besh ustuni sifatida tanilgan:

1. Ehrom: Muqaddas ziyorat davlati
   Ehrom muqaddaslik va ma’naviy poklik holatini bildiradi, bu vaqtda hojilar soch yoki tirnoq kesish, atir-upa ishlatish, janjal yoki janjal qilish kabi ba’zi harakatlardan o‘zini saqlaydi. tana aʼzolarini tozalash uchun) va erkaklar tenglik va poklik ramzi boʻlgan maxsus oq libos kiyishadi.Erkaklar ustki kiyim — rida, shuningdek, pastki kiyim — izor kiyishlari shart. Miqot yoki miqatdan (Zul-hulayfa, Zot Irq, Qarnul Manazil, Yalamlam yoki Juhfa) o’tib, ehrom bog’laganlaridan keyin unga o’tishlari kerak bo’ladi. Miqot – bu chegaralar bo’lib, ular kesib o’tilganda ziyoratchilar ehromga kirishlari kerak bo’ladi.

   Ayollar esa sochlari va tanasi yopiq bo’lsa (faqat yuzi, qo’llari va oyoqlari ochiq holda) odatdagi kiyimlarini kiyishda davom etishlari mumkin.

   Erkaklar va ayollar uchun tavsiya etilgan poyabzal – sandal yoki flip-flop.

2. Tavof: Ka’bani tavof qilish
   Hajning navbatdagi marosimi Tavof bo’lib, u tavof qilish yoki Ka’bani soat miliga teskari yo’nalishda yetti marta aylanib chiqishni talab qiladi. Tavof musulmon ummatining birligi va Allohga bo’lgan abadiy sadoqatning ramzidir.
3. So’i: Safo va Marva o’rtasidagi marosim yurishi
   Oldinroq Hajarning Safo va Marva tepalari orasidan o‘zi va Ismoilga ovqat va suv izlab yugurgani haqida gapirgan edik. , yoki Safo va Marva tepaliklari orasida yetti marta tez yurish. Sa’iy sabr-toqat, iymon va Allohning cheksiz rahmatini misol qilib ko’rsatadi.
4. Vuquf: Arafotda turish
   Zulhijja oyining 9-kuni hajning cho’qqisiga to’g’ri keladi, bunda ziyoratchilar Makka yaqinidagi Arafot tekisligida yig’ilishadi. Vuquf ziyoratchilar Allohdan mag’firat va rahmat so’raydigan qiyomat kunini anglatadi.
5. Tavof al-Ifoda: Qaytish tavof va shaytonni toshbo’ron qilish
   Hajning navbatdagi marosimi “Tavof al-ifada” yoki “Qaytish tavofi va shaytonni toshbo‘ron qilish”dir. Ziyoratchilar “Tavof al-ifada”ni bajarish uchun Ka’baga qaytadilar, so‘ngra shaytonning Ibrohimga vasvasasini ifodalovchi ramziy ustunlarni toshbo‘ron qilish marosimi. Bu marosimlar imonning qiyinchiliklar ustidan g’alaba qozonishini va yovuzlikni rad etishni anglatadi.

tez-tez so’raladigan savollar

Garchi biz Hajning maʼnosi, tarixi, marosimlari va boshqalarni yoritgan boʻlsak-da, baʼzi jihatlari boʻlishi mumkinki, biz ularni toʻgʻrilay olmaganmiz. Quyida Haj haqida tez-tez beriladigan savollarga javoblar keltirilgan.

2024 yilda Haj qachon bo’ladi?

2024-yilda haj ziyorati 14-19-iyun kunlari bo‘lib o‘tishi kutilmoqda. Musulmon ziyoratchilar 11-islom oyi Zul-Qaydaning birinchi kuni, 9-maydan kela boshlashi kutilmoqda.

Kimlar Hajga borishi mumkin?

Har yili ziyoratchilarni aniqlash jarayoni bir necha bosqich va omillarni o’z ichiga oladi:

1. Kvota tizimi: Har bir davlatga Haj ziyoratini nazorat qiluvchi Saudiya Arabistoni hukumati tomonidan ziyoratchilar uchun maxsus kvotalar ajratiladi. Bu kvotalar mamlakatning musulmon aholisiga asoslangan. Ayrim musulmon mamlakatlarida hajga qatnashuvchilarni tanlab olish uchun lotereya o‘tkaziladi. Musulmon bo’lmagan mamlakatlarda esa, odatda, birinchi kelgan, birinchi bo’lib xizmat qiladi.
2. Hukumat tanlovi: Ko’pchilik musulmon bo’lgan mamlakatlar hukumatlari tanlov jarayonini nazorat qiladi. Huquqlari bor fuqarolar o’rtasida Haj joylarini adolatli taqsimlash uchun ular lotereya tizimlari kabi turli usullardan foydalanishlari mumkin.
3. Roʻyxatdan oʻtish: Hajga borishni xohlovchilar tegishli davlat organlari yoki vakolatli Haj idoralarida roʻyxatdan oʻtishlari kerak. Ro’yxatdan o’tish odatda shaxsiy ma’lumotlarni, hujjatlarni taqdim etish va to’lovlarni to’lashni o’z ichiga oladi.
4. Mezonlar: Hukumatlar birinchi marta ziyoratchilar, keksalar yoki sog’lig’i bilan bog’liq bo’lganlar kabi ayrim toifadagi shaxslarga ustuvorlik berishi mumkin. Ular, shuningdek, avvalgi Hajga qatnashish, ijtimoiy-iqtisodiy holat va jamoat hissasi kabi omillarni hisobga olishlari mumkin.
5. Saudiya Arabistoni ma’muriyatining roziligi: Milliy darajadagi tanlov jarayonidan so’ng, Hajda qatnashish uchun yakuniy ruxsat Saudiya Arabistoni hukumatidan keladi. Ular ziyoratchilarga Podshohlikka kirishlari va ziyorat qilishlari uchun vizalar va boshqa zarur ruxsatnomalar beradi.

Umuman olganda, jarayon adolatlilik, xavfsizlik va har yili Haj uchun Makkaga yig‘iladigan ko‘p sonli ziyoratchilarni to‘g‘ri boshqarishni ta’minlashga qaratilgan.

Nusukda ro’yxatdan o’tishim hajga qabul qilinganimni bildiradimi?

Yo’q. Nusukda ro’yxatdan o’tish hajga qabul qilingan bilan teng kelmaydi. 2024 yil uchun Nusukda xizmat ko’rsatilayotgan mamlakatlar fuqarosi ekanligingizni tekshiring. Agar munosib bo’lsangiz, platforma orqali ro’yxatdan o’tishingiz mumkin.

Roʻyxatdan oʻtganingizdan soʻng, siz vizaga ariza berish jarayonida sizga yordam beradigan vakolatli xizmat koʻrsatuvchi provayderlar orqali Haj vizasiga murojaat qilishingiz mumkin. Haj vizangizni tasdiqlash Umra va Haj vazirligi zimmasiga tushadi.

Haj necha kun?

Haj odatda besh kun davom etadi, ya’ni yilning oxirgi oyi Zulhijjaning 8-dan 12-kunigacha. Haj sanalari har yili bir oz farq qiladi, chunki bu oyning ko’rinishiga, shuningdek, oy taqvimiga bog’liq.

Xulosa

Aslini olganda, hajning ma’nosi ziyorat qilishdan tashqariga chiqadi; bu islom dinining asosiy tamoyillari — bo‘ysunish, sadoqat va birlikni muqaddaslovchi chuqur ma’naviy sayohatdir.

Haj o‘z urf-odatlari va ramziy ma’nosi orqali ziyoratchilarda kamtarlik, shukronalik va dindoshlari bilan o‘zaro bog‘liqlik tuyg‘ularini chuqur shakllantiradi. Hajning ma’nosi hayotning o’tkinchi tabiati va Allohga yakuniy qaytish haqida eslatma bo’lib xizmat qiladi. Musulmonlar bu muqaddas ziyoratni zimmasiga olar ekanlar, ular nafaqat diniy farzni bajaribgina qolmay, balki ularning e’tiqodini boyitib, ilohiy rishtalarini mustahkamlaydigan o’zgarishlar tajribasini ham boshdan kechiradilar.

Freepik-da rawpixel.com tomonidan olingan rasm